Başak Parıltı GÖKÇAM
Temiz Hava Hakkı Platformu, Türk Tabipler Birliği ve Hatay Tabip Odası iş birliğiyle 17 Ekim – 15 Kasım 2023 tarihleri arasında Hatay’ın Antakya ilçesinde hava kalitesi izleme çalışması gerçekleştirildi. 30 gün boyunca aralıksız yapılan toz (ince partikül madde PM2.5) ölçümlerinde Hatay halkının hâlâ limitlerin çok üzerinde toz soluduğu ortaya çıktı. WHO (Dünya Sağlık Örgütü) tarafından akciğer kanserine neden olan 1. küme faktörü olarak sınıflandırılan PM2.5’in 30 günlük ölçüm sonuçlarının ortalaması metreküp başına 20 mikrogram (20 ug/m3) olarak belirlendi.
Bu değer, Dünya Sağlık Örgütü’nün insan sağlığı için tanımladığı yıllık metreküp başına 5 mikrogram (5 ug/m3) kılavuz değerinin tam 4 katıdır. Günlük değerlere bakıldığında, 30 günün 20’sinde toz kirliliğinin DSÖ’nün 24 saatlik kılavuz değeri olan 15 ug/m3’ün üzerinde olduğu belirlendi. DSÖ, bu 24 saatlik kılavuzun yılda 3-4 defadan fazla aşılmaması gerektiğini belirtti.
Türk Tabipleri Birliği ve Saf Hava Hakları Platformu’ndan çalışmanın sonuçlarına ilişkin yapılan açıklamada, “Bu çalışmanın sonuçları, deprem sonrası çöken binalardan ve ayrışma süreçlerinden kaynaklanan tozun hayati tehlike oluşturmaya devam ettiğini de gösteriyor.” halk sağlığı sorunu. Depremin üzerinden bir yıl geçmesine rağmen bölgedeki toz kirliliği analizi konusunda olumlu bir gelişme yaşanmadı.
Hatay’da çöken binaların enkazlarının mevzuata, bilimsel yöntem ve tekniklere uygun ve usulüne uygun olarak hâlâ kaldırılmadığı görülüyor. Özellikle demiri molozdan ayırmak için yapılan çalışmalar çok yüksek toz emisyonlarına neden oluyor. Bu ayrım yaşam alanlarıyla iç içe devam ediyor. “Uygunsuz alanlarda, uygunsuz formlarda yığılan molozlar her zaman şehrin üzerinde toz bulutu oluşturarak kalıcı toz kirliliğine neden oluyor.”
“Bölgede solunum şikayetleri arttı”
Tozun en çok bebekleri, çocukları, hamileleri veya yaşlıları ve kronik hastalığı olan vatandaşları etkilediği belirtilirken, “bölgede solunum şikayetlerinin arttığı” gözlemleniyor. “Her yaştan bireyde akut solunum yolu enfeksiyonlarında ciddi artışın yanı sıra, astım ve bronşit gibi kronik solunum yolu hastalıkları olan hastaların acil servise başvurularının ve hastanede kalış sürelerinin daha uzun olduğu gözlemleniyor.” Türk Tabipleri Birliği ve Saf Hava Hakları Platformu tarafından yapılan ortak açıklamada, havadaki toz (partikül madde) kirliliğinin endişe yaratacak düzeyde olduğuna dikkat çekilerek, şöyle denildi: “Sorun sadece günümüzün sorunu değil.
Uzun vadede toz solunması pnömokonyoz, mezotelyoma ve akciğer kanseri gibi ciddi hastalıklara neden olur. Bugün solunan bu tozun etkisi 10 yıla yayılacak ve bölge halkının gelecekteki sağlığını derinden etkileyecektir. Toz sorununu çözmediğimiz sürece bu kirlilikle baş etmek kişisel olarak zordur. “Deprem bölgesinde çok zor şartlarda yaşayan insanların sağlıklarını ve hayatlarını tehdit edebilecek hastalıklardan korumanın kamu otoritelerinin asli görevi olması gerektiğini bir kez daha hatırlatmak isteriz.”
Çalışmalar sırasında rüzgar yönü dikkate alınmalıdır.
Çalışmada toz ölçümlerinin bölgede kış şartlarının oluşmadığı ve sobaların yakılmadığı ekim-kasım aylarında yapıldığının altını çizen TTB-THHP, “Dolayısıyla ana kaynağın toz olduğu söylenebilir. Havadaki toz yoğunluğunun en büyük nedeni ise halen yıkılmakta olan binalar ve çürüyen molozlardır. Bu toz kirliliğinin önlenmesi için yapılabilecekler oldukça kolay ve 2021 yılında yürürlüğe giren ‘Binaların Yıkılması Hakkında Yönetmelik’ ile düzenlenmiş olmasına rağmen, düzenlemenin uygulanması için kamu idaresi tarafından gerekli siyasi irade gösterilmemektedir.
Sulama, bina yıkımı sırasında ve molozların kamyonlara yüklenmesi sırasında yapılmalıdır. Taşıyıcı kamyonların mutlaka branda ile kaplanması gerekmektedir. İnsanların yoğun olarak yaşadığı yerleşim bölgelerine yakın yerlerde demir ayırma çalışmaları yapılmamalıdır. “Kalıcı enkaz depolama alanları, şehirlerin yerleşim alanlarından uzakta ve bölgede hakim rüzgar yönü dikkate alınarak belirlenmelidir.”
